پیچک صحرایی با نام علمی Convolvulus arvensis گیاهی چند ساله و علفی است که به سرعت در نواحی مختلف ایران گسترش می‌یابد.
این گیاه از تیره پیچکیان، بالارونده و بوته‌ای بوده و دارای شیرابه‌ای شیری رنگ می‌باشد. گل‌های پیچک صحرایی منظم، دارای پنج کاسبرگ، پنج گلبرگ پیوسته، پنج پرچم و دو برچه با دو تا چهار خانه هستند که در هر خانه یک یا دو تخمک دیده می‌شود. گل‌های این خانواده معمولاً شیپوری و قیفی شکل بوده و رنگ آنها از سفید تا صورتی متغیر است. گل‌ها از اوایل بهار تا اواسط پاییز ظاهر می‌شوند.
برگ‌های پیچک صحرایی کوچک بوده و هیچگاه کاسه گل را در بر نمی‌گیرند. این برگ‌ها دارای دمبرگ و بیضی یا تخم مرغی شکل کشیده و در حاشیه صاف یا موج‌دار هستند. گیاهچه پیچک صحرایی دارای برگ‌های لپه‌ای سبز تیره با رگبرگ‌های قابل رویت و تقریباً قلبی شکل تا گرد می‌باشند. این برگ‌ها ۱۰ روز پس از جوانه‌زنی ظاهر می‌شوند. اولین برگ‌های حقیقی سه‌گوش، نوک‌تیز و در قاعده دارای لوب‌های عمیق هستند. ساقه‌های پیچک صحرایی پیچیده و بدون کرک می‌باشند و ساقه‌های جوان حاصل از گیاهچه تثبیت شده، برگ‌های قاعده‌ای نخواهند داشت.
نحوه تکثیر پیچک صحرایی
یکی از روش‌های تکثیر این علف هرز، کشت بذرهای آن است. پیچک در دمای بالا و کمبود رطوبت و باران طی فصل رشد، تعداد زیادی بذر تولید می‌کند. هر گیاه قادر است ۵۰ تا ۵۰۰ بذر تولید کند که این بذور می‌توانند در خاک و به حالت خواب سال‌های زیادی (تا ۲۸ سال) زنده بمانند. جوانه‌زنی این بذرها در طول سال و در صورت فراهم بودن رطوبت و دیگر شرایط، امکان‌پذیر خواهد بود. دمای مناسب برای جوانه‌زنی بذور پیچک ۲۵ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
یکی دیگر از روش‌های ازدیاد این گیاه، تقسیم ریزوم‌های آن است. یک گیاه پیچک تنها شش ماه پس از جوانه‌زنی، ۱۹۷ ریشه عمودی هر کدام به طول تقریبی ۱۲۵ سانتی‌متر و ۳۴ ریزوم به طول میانگین ۱۲۰ سانتی‌متر تولید می‌کند. این ریزوم‌ها می‌توانند ۱۴۱ گیاهچه جدید ایجاد کنند. قطعاتی به کوچکی ۲.۵ سانتی‌متر از ریشه آن، قادر به ایجاد یک گیاه کامل می‌باشند.
خسارت‌های پیچک صحرایی
پیچک صحرایی یکی از ده گیاه هرز مهم و خسارت‌زای جهان است. این گیاه به ویژه در مزارع گندم و محصولات تابستانه مشکل‌ساز است و می‌تواند عملکرد محصولات کشاورزی را تا ۶۰ درصد کاهش دهد. علاوه بر این، پیچیدن به دور غلات دانه‌ریز سبب ایجاد مشکل در امر برداشت آنها می‌شود. وجود تعداد کمی بذر پیچک صحرایی در محصول گندم باعث می‌شود این محصول قابلیت استفاده بذری خود را از دست بدهد. همچنین، وجود این علف هرز در مزارع گندم عملیات برداشت محصول با کمباین را مختل می‌کند و باعث ریزش دانه‌های گندم می‌شود.
راه‌های مقابله با پیچک صحرایی
کنترل زراعی:
مدیریت صحیح مزرعه و رعایت بهداشت زراعی: با رعایت بهداشت زراعی و مدیریت صحیح مزرعه، می‌توان از گسترش پیچک صحرایی جلوگیری کرد.
شخم‌های پشت سر هم از فروردین تا آبان ماه: این روش حتی می‌تواند پیچک را به کلی از بین ببرد.
کشت محصولات پاییزه: کشت محصولاتی مانند گندم که مقدار نور دریافتی توسط پیچک را کاهش می‌دهند، به کنترل این علف هرز کمک می‌کند.
استفاده از تناوب آیش گندم به مدت سه سال: استفاده از شخم متراکم در سال آیش نیز پیچک صحرایی را کنترل می‌کند.
کنترل شیمیایی:
استفاده از علف‌کش‌هایی مانند تو-فور-دی و گلایفوزیت (رانداپ) می‌تواند در کنترل پیچک صحرایی موثر باشد. مصرف این علف‌کش‌ها در محصولاتی که به صورت خطی کاشته شده و بوته‌های محصول نزدیک به هم و رشد خوبی دارند، می‌تواند جایگزین بعضی از شخم‌ها شود. اگر در اراضی گندم‌کاری قبل از آیش تابستانه علف‌کش تو-فور-دی مصرف شود، پیچک بهتر کنترل می‌شود. در زراعت گندم، مصرف مخلوط علف‌کش‌های تو-فور-دی و پاراکوآت اوایل فصل رویش (اردیبهشت) و یا اواخر فصل رویش (شهریور) نتیجه خوبی به دنبال دارد. اگر تراکم پیچک در زمین زراعی زیاد باشد، در زمان آیش مصرف علف‌کش گلایفوزیت (رانداپ) یا مخلوط آن با علف‌کش تو-فور-دی نتیجه خوبی دارد. مصرف علف‌کش گلایفوزیت (رانداپ) در زمین آیش همراه با ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر آب این علف هرز را کنترل می‌کند.
استفاده از تجهیزات سمپاشی
برای اعمال علف‌کش‌ها به صورت موثر، استفاده از تجهیزات مناسب بسیار مهم است. سمپاش فرغونی و سمپاش زنبه‌ای از جمله ابزارهایی هستند که می‌توانند به شما در این زمینه کمک کنند. این سمپاش‌ها به شما امکان می‌دهند تا علف‌کش‌ها را به صورت یکنواخت و دقیق بر روی گیاهان اعمال کنید و از گسترش پیچک صحرایی جلوگیری کنید.
سمپاش فرغونی:
سمپاش فرغونی با ظرفیت بالا و قابلیت حمل آسان، برای سمپاشی در مزارع بزرگ و باغات مناسب است. این دستگاه با داشتن چرخ‌های بزرگ و مقاوم، به راحتی در زمین‌های ناهموار حرکت می‌کند و به شما امکان می‌دهد تا علف‌کش‌ها را به صورت یکنواخت بر روی گیاهان اعمال کنید.
سمپاش زنبه‌ای:
سمپاش زنبه‌ای با طراحی جمع و جور و قابلیت حمل دستی، برای سمپاشی در مزارع کوچک و باغات خانگی مناسب است. این دستگاه با داشتن نازل‌های قابل تنظیم، به شما امکان می‌دهد تا علف‌کش‌ها را به صورت دقیق و با دوز مناسب بر روی گیاهان اعمال کنید.
